Pontenafala visita a Escola de Verán do Couto

O traballo de recollida e difusión da tradición oral de Ponteceso vai pouco a pouco aumentando a súa rede de colaboracións coas xentes do municipio. Nesta ocasión unímonos á escola de verán que como cada ano organizan a A. C. Monte Branco e mais a Fundación Pondal.

O venres pasado reunímonos na Casa dos Veciños do Couto cos rapaces e repazas da quenda dos maiores para lles presentar o proxecto e falar acerca da literatura oral popular. Tras esa breve introdución saímos dar un pequeno paseo polo lugar e encontrámonos con dúas amables veciñas que xa nos agardaban, xenerosamente dispostas a compartir connosco a súa sabedoría. A gravación que ides escoitar produciuse durante ese encontro e nela Estrella Ternando fálanos sobre o que sucede no Pozo da Señora, nas abas do Monte Branco. En canto poidamos habémonos achegar ata a localización exacta dese pozo para así poder situar xeograficamente a historia no mapa desta páxina.

O orgullo de ensinar

Aos seus 75 anos, Teresa de Mingos segue a cantar. É unha das súas grandes afeccións, xunto co traballo no liño. Ela di que nesta vida ten que haber tempo para todo.

De cando era nena acorda a cociña, na que aínda se conserva a fermosa lareira, inzada de veciños que nas últimas horas de lecer acudían a facerlle compaña a ela e mais á nai. Hai tempo que esa forma de lecer esmoreceu, pero todo o que daquela aprendeu ten un sentido hoxe para Teresa. A súa casa xa non se enche de veciños que veñan para cantar, pero polo menos ela ten a Victoria e a Susana, unha sobriña e a filla desta, que a visitan decote para se divertiren cantando  xuntas, e ben se ve que iso para Teresa é moito máis ca un pasatempo.

Teresa, Victoria e Susana

Cando Victoria e Susana teñen que marchar para a súa casa, Teresa segue cantando, porque desfruta e, supoñemos, porque dalgún xeito, todas as persoas que algunha vez cantaron canda ela, e tamén todas as  personaxes, fantásticas ou reais, ou medio reais e medio fantásticas, que poboan o seu legado de coplas e historias, continúan así emociónándoa e acompañándoa nas horas de soedade.

Escollemos para o artigo o cantar que máis nos emocionou dos que escoitamos nesta primeira sesión con Teresa (haberá máis, por suposto). Nel, de forma dialogada, váisenos contando a historia do secuestro dunha rapaziña. A forma tan sentida de cantar de Teresa púxonos a pel de galiña. No apartado arrolos podedes escoitar tamén a Susana, que ten cinco anos, cantándonos un fermoso arrolo que lle aprendeu Teresa, e no apartado de coplas Victoria e Teresa cantan a dúo unhas coñecidas pezas.

Por último, queremos darlle as grazas a José María Varela, quen nos permitiu dar con Teresa, e tamén ao C.R.A de Brantuas, onde estuda Susana, por poñer en marcha o proxecto Pegadas do Pasado, no que tamén ten colaborado xa Teresa.

O raposo nos cantos de arrolar

O pasado venres volvemos por Corme para nos atopar de novo con Genoveva. Esta vez si que xa empezamos a meterlle o dente en serio ao seu caderno de literatura popular e volvemos para a casa cunha boa manchea de fermosas pezas.

A gravación que destacamos nesta entrada recolle unha serie de cantos de arrolar, unhas das pezas máis cobizadas e asemade difíciles de atopar. Cando preguntamos por cantos de arrolar, moitas veces vemos que, na realidade, calquera copla podía ser ser usada para esta función. Porén, cremos que non é o caso das que ides escoitar agora.

Veredes como en varias delas aparece a figura do raposo, o que nun principio podería facer pensar en coplas criadas nalgunha foliada, ou “panillada”, como lle chaman en Corme. Mais non parece ser o caso; segundo nos conta Genoveva, era moi habitual usar figuras coma a do raposo nos cantos de arrolar, pois servían para lles meter o medo no corpo aos nenos e nenas, e conseguir que adormentasen decontado.